1. Men gạo Koji là gì?
Men gạo Koji (麹, kōji) là loại gạo (hoặc đôi khi là đậu nành, lúa mạch) được cấy giống nấm Aspergillus oryzae. Trong quá trình phát triển trên hạt gạo, nấm Koji tiết ra nhiều enzyme quý như amylase, protease, lipase, giúp:
-
Phân giải tinh bột thành đường → tạo vị ngọt dịu, dễ lên men thành rượu hoặc axit lactic.
-
Phân giải protein thành các axit amin (đặc biệt là glutamate) → tạo vị umami đặc trưng.
-
Phân giải chất béo → làm hương vị trở nên phong phú hơn.
Chính vì vậy, Koji được coi là “linh hồn” của ẩm thực Nhật Bản, là nền tảng tạo nên nhiều loại gia vị và thức uống nổi tiếng.
2. Cách làm men gạo Koji tại nhà
Nguyên liệu:
-
Gạo trắng: 1 kg (có thể dùng gạo tẻ Việt hoặc gạo Nhật).
-
Giống Koji (Koji starter / Koji-kin).
-
Khăn sạch, xửng hấp, khay, thùng xốp hoặc nồi ủ.
Quy trình:
-
Ngâm – hấp gạo: Vo gạo, ngâm 8–12 giờ, hấp chín tới (hạt gạo chín nhưng không nát).
-
Cấy giống: Khi gạo nguội xuống 35–40°C, rắc đều bột Koji starter, trộn nhẹ.
-
Ủ gạo: Trải gạo ra khay, phủ khăn ẩm, đặt vào thùng xốp/ nồi ủ giữ nhiệt 30–32°C trong 36–48 giờ.
-
Theo dõi: Sau 1–2 ngày, gạo có mùi thơm ngọt, hạt phủ lớp tơ trắng mịn → Koji đã hình thành.
-
Bảo quản: Dùng ngay hoặc để tủ lạnh 5–7 ngày, cấp đông được vài tháng.
👉 Lưu ý: Nếu có mùi chua, xuất hiện mốc xanh/đen thì mẻ Koji đã hỏng, không nên sử dụng.
3. Ứng dụng của men gạo Koji
Từ hàng trăm năm nay, Koji được dùng để sản xuất:
-
Rượu sake 🍶 – quốc tửu của Nhật Bản.
-
Tương miso và nước tương shoyu – gia vị đặc trưng.
-
Mirin (rượu ngọt nấu ăn), giấm gạo.
-
Shio Koji – muối Koji dùng để ướp thịt cá, giúp thực phẩm mềm và đậm vị.
-
Amazake – sữa gạo lên men, thức uống ngọt dịu, bổ dưỡng.
Ngoài ra, Koji còn giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và tăng giá trị dinh dưỡng trong thực phẩm.
4. Cách làm sữa gạo lên men Amazake bằng men Koji
Nguyên liệu:
-
Gạo nếp hoặc gạo tẻ: 200 g.
-
Nước: 600–700 ml.
-
Men gạo Koji: 100–150 g.
Các bước thực hiện:
-
Nấu cháo gạo: Vo gạo, nấu thành cháo đặc.
-
Hạ nhiệt: Để cháo nguội còn khoảng 55–60°C.
-
Ủ với Koji: Trộn Koji vào cháo, ủ ở 55–60°C trong 6–8 giờ (dùng nồi cơm điện giữ ấm hoặc thùng xốp).
-
Hoàn thành: Cháo loãng dần, có mùi thơm và vị ngọt tự nhiên → xay hoặc lọc mịn thành thức uống Amazake.
Bảo quản:
-
Dùng tươi: để lạnh 3–4 ngày.
-
Thanh trùng nhanh ở 70–75°C rồi đóng chai: bảo quản lạnh 2–3 tuần.
-
Đông lạnh: dùng được 3–6 tháng.
Kết luận
Men gạo Koji không chỉ là bí quyết ẩm thực của người Nhật mà còn là nguồn enzyme tự nhiên quý giá, tạo ra hương vị umami đặc trưng và nâng cao giá trị dinh dưỡng. Từ Koji, bạn có thể làm ra nhiều món ăn, gia vị và đặc biệt là thức uống Amazake – sữa gạo lên men ngọt dịu, bổ dưỡng.