Các làm men Mevi và ứng dụng

Men Mevi (men vi sinh) là tập hợp các vi sinh vật có lợi, thường được dùng để lên men thực phẩm, xử lý rác hữu cơ và ủ phân vi sinh. 

Phần 1: Cơ sở khoa học để làm men Mevi

Men Mevi thực chất là tập hợp các vi sinh vật có lợi (probiotics) được nuôi cấy và bảo quản dưới dạng lỏng hoặc khô để sử dụng trong thực phẩm, xử lý rác thải hữu cơ, ủ phân vi sinh. Việc sản xuất men Mevi dựa trên các nguyên lý khoa học về vi sinh vật học, lên men và bảo quản sinh khối vi sinh vật.

1. Vi sinh vật chính trong men Mevi

Men Mevi có thể chứa các nhóm vi sinh vật sau:

🔹 Vi khuẩn Lactic (LAB - Lactic Acid Bacteria)

• Ví dụ: Lactobacillus plantarum, Lactobacillus casei, Pediococcus acidilactici.
• Tác dụng: Sản sinh acid lactic, tạo môi trường pH thấp giúp bảo vệ hệ vi sinh có lợi và ức chế vi khuẩn gây hại.
• Ứng dụng: Lên men thực phẩm (dưa muối, kim chi), hỗ trợ tiêu hóa, ủ rác hữu cơ.

🔹 Vi khuẩn Bacillus

• Ví dụ: Bacillus subtilis, Bacillus amyloliquefaciens.
• Tác dụng: Tiết enzyme phân giải protein và tinh bột, giúp xử lý rác hữu cơ, ủ phân nhanh hơn.
• Ứng dụng: Làm phân bón vi sinh, bảo vệ cây trồng, làm sạch môi trường.

🔹 Nấm men (Yeast - Saccharomyces)

• Ví dụ: Saccharomyces cerevisiae, Saccharomyces boulardii.
• Tác dụng: Chuyển hóa đường thành cồn và CO₂ trong lên men rượu, tạo enzyme hỗ trợ tiêu hóa.
• Ứng dụng: Sản xuất bia, rượu, giấm, thức ăn chăn nuôi.

🔹 Xạ khuẩn (Actinomycetes)

• Ví dụ: Streptomyces spp.
• Tác dụng: Phân hủy chất hữu cơ bền vững, tạo ra kháng sinh tự nhiên chống lại vi khuẩn có hại.
• Ứng dụng: Dùng trong nông nghiệp hữu cơ, xử lý rác thải hữu cơ.

2. Nguyên lý lên men để tạo men Mevi

Men Mevi được tạo ra bằng cách nuôi cấy vi sinh vật trong môi trường thích hợp, theo nguyên tắc:

🔹 Cung cấp chất dinh dưỡng cho vi sinh vật

• Dùng mật rỉ đường, đường đỏ, cám gạo để cung cấp carbon (C) và năng lượng cho vi sinh phát triển.
• Dùng bột đậu nành, bột ngô để bổ sung đạm (N) giúp vi sinh vật sinh trưởng mạnh.

🔹 Kiểm soát điều kiện lên men

• Nhiệt độ: 25–35°C là tối ưu cho vi khuẩn lactic, Bacillus và nấm men phát triển.
• Độ pH: Duy trì pH từ 3,5–5,5 giúp ức chế vi khuẩn gây hại.
• Thời gian ủ: 5–7 ngày đối với men nước, 24-48 giờ trước khi sấy khô để làm men bột.

🔹 Chuyển hóa sinh học trong quá trình lên men

• Vi khuẩn lactic tạo ra acid lactic làm chua môi trường, bảo vệ hệ vi sinh có lợi.
• Vi khuẩn Bacillus tiết enzyme protease, amylase, lipase giúp phân hủy protein, tinh bột và chất béo.
• Nấm men Saccharomyces chuyển hóa đường thành cồn và CO₂ trong điều kiện hiếu khí hoặc yếm khí.

3. Công nghệ sấy khô để bảo quản men Mevi dạng bột

Vi sinh vật có thể mất hoạt tính nếu bảo quản không đúng cách. Để chuyển men Mevi từ dạng lỏng sang dạng khô, cần áp dụng các phương pháp sấy khô sinh khối vi sinh như sau:

🔹 Sấy ở nhiệt độ thấp (≤50°C)

• Để tránh làm chết vi khuẩn, sấy ở nhiệt độ 40-50°C trong 6-12 giờ.
• Nếu sấy quá 60°C, nhiều vi khuẩn có lợi sẽ bị tiêu diệt.

🔹 Sấy phun (Spray Drying) - Phương pháp công nghiệp

• Phun dung dịch men vào không khí nóng, nước bốc hơi nhanh để tạo ra bột men khô.
• Giúp men có thể bảo quản được từ 6 tháng - 1 năm.

🔹 Bảo quản trong môi trường khô ráo, có chất mang

• Dùng bột cám gạo, bột bắp, bột sắn để giữ vi sinh vật ở trạng thái "ngủ đông".
• Đóng gói kín trong túi zip hoặc hũ thủy tinh có gói hút ẩm.

4. Ứng dụng khoa học của men Mevi

Men Mevi có nhiều ứng dụng trong thực tế, dựa trên cơ sở khoa học của hệ vi sinh vật:

🔹 Trong thực phẩm

• Ứng dụng các vi khuẩn lactic và nấm men để lên men rau củ, làm giấm, ủ rượu, chế biến thực phẩm probiotic.

🔹 Trong xử lý rác hữu cơ và ủ phân

• Dùng vi khuẩn Bacillus, xạ khuẩn, vi khuẩn lactic để phân hủy rác thải nhanh hơn, giảm mùi hôi, tạo phân bón hữu cơ.

🔹 Trong bảo vệ cây trồng

• Dùng men vi sinh Bacillus subtilis, Lactobacillus plantarum để ức chế vi khuẩn gây bệnh, giúp cây khỏe mạnh.

🔹 Trong chăn nuôi

• Dùng men Saccharomyces cerevisiae, Lactobacillus để cải thiện tiêu hóa cho vật nuôi, giảm mùi hôi chuồng trại.

Men Mevi hoạt động dựa trên khoa học về vi sinh vật, quá trình lên men và công nghệ bảo quản. Việc nuôi cấy men Mevi đúng cách giúp tạo ra một hệ vi sinh có lợi, ứng dụng trong thực phẩm, xử lý rác thải và nông nghiệp hữu cơ.

Phần 2: Cách làm men Mevi

Chuẩn bị nguyên liệu

• Nguồn vi sinh vật: Bạn có thể sử dụng men vi sinh có sẵn (như EM gốc, men vi sinh từ sữa chua, men rượu hoặc từ các loại thực phẩm lên men như dưa chua, giấm táo).
• Mật rỉ đường hoặc đường đỏ: Cung cấp nguồn dinh dưỡng cho vi sinh vật phát triển.
• Nước sạch (nước không clo): Tạo môi trường phát triển vi sinh vật.
• Cám gạo, bột đậu nành hoặc bột ngô (tùy ứng dụng): Tạo nền cho men.

Quy trình làm men Mevi

Cách 1: Nuôi cấy từ EM gốc

1. Pha dung dịch dinh dưỡng
   • Trộn 1 lít nước không clo + 100ml mật rỉ đường (hoặc 50g đường đỏ) + 100ml EM gốc.
2. Lên men
   • Đổ hỗn hợp vào chai nhựa hoặc thùng kín, đậy nắp lỏng để tránh nổ do sinh khí.
   • Ủ ở nhiệt độ phòng (25–35°C) khoảng 5–7 ngày cho đến khi có mùi thơm nhẹ, không có mùi hôi thối.
3. Bảo quản
   • Sau khi lên men, có thể bảo quản trong tủ lạnh hoặc nơi thoáng mát.

Cách 2: Nuôi cấy từ thực phẩm lên men tự nhiên

1. Dùng nước vo gạo để chắt lấy lớp men tự nhiên từ dưa chua, sữa chua, giấm táo.
2. Trộn với mật rỉ đường + nước sạch theo tỷ lệ như trên.
3. Ủ kín 7–10 ngày, khuấy nhẹ mỗi ngày để thúc đẩy quá trình lên men.

Nguyên liệu:

• 1kg cám gạo 
• 2 kg đủ đủ xanh xay nhuyễn 
• 1 kg vỏ thơm xay nhuyễn 
• 1 hũ sữa chua 
• 7 gói men tiêu hóa loại nào cũng được 
• 200g men rượu dạng bột 
• 1 kg đường (không có thì 1 lít rỉ mật) 

Cách làm:

Xay nhuyễn đu đủ, vỏ thơm, cho đường sữa chua, men trộn đều rồi cho vào bình đậy nắp lại, muốn nhanh lên men thì để ra ngoài nắng.  Để môi trường bình thường 3 ngày sẽ lên men và anh chị dùng men này để ủ đạm cá, hay rác thải nhà bếp. 

Phần 3: BẢO QUẢN MEN MEVI

Để làm men Mevi dạng khô giúp bảo quản lâu hơn, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:

1. Chuẩn bị nguyên liệu

• Men Mevi dạng lỏng (đã lên men tốt, có mùi thơm, không hôi thối).
• Chất mang khô (cám gạo, bột đậu nành, bột bắp, bột sắn hoặc bột gạo).
• Đường đỏ hoặc mật rỉ đường (tùy chọn, giúp kích thích vi sinh phát triển tốt hơn trong giai đoạn tái kích hoạt).

2. Cách làm men Mevi khô

Phương pháp 1: Sấy nhiệt độ thấp

1. Trộn men với chất mang
   • Dùng cám gạo hoặc bột bắp, trộn với men Mevi lỏng theo tỷ lệ 1:1 hoặc 2:1 (chất mang : men lỏng).
   • Nhào đều cho đến khi hỗn hợp có độ ẩm khoảng 30-40% (ẩm nhưng không dính tay).
2. Sấy khô
   • Trải đều hỗn hợp trên khay, để trong máy sấy ở nhiệt độ 40–50°C trong 6–12 giờ.
   • Nếu không có máy sấy, có thể phơi trong bóng râm, nơi thoáng gió, tránh ánh nắng trực tiếp.
3. Xay và bảo quản
   • Sau khi khô, nghiền nhỏ thành bột mịn hoặc để nguyên dạng hạt.
   • Bảo quản trong túi hút ẩm hoặc hộp kín, để nơi khô ráo, tránh ánh sáng.

Phương pháp 2: Tạo men hạt khô từ cám gạo

1. Trộn 1kg cám gạo + 500ml men Mevi lỏng sao cho hỗn hợp có độ ẩm vừa phải.
2. Ủ trong 24-48 giờ, khuấy nhẹ mỗi ngày để đảm bảo vi sinh phát triển đồng đều.
3. Sấy hoặc phơi khô trong bóng râm, sau đó đóng gói để bảo quản.

3. Cách sử dụng men Mevi khô

• Tái kích hoạt: Hòa tan 1 thìa men khô với 1 lít nước ấm + 1 thìa mật rỉ đường, để trong 4-6 giờ trước khi sử dụng.
• Ủ phân/rác hữu cơ: Trộn trực tiếp với phân hoặc rác hữu cơ theo tỷ lệ 1kg men khô : 100kg nguyên liệu.
• Ứng dụng thực phẩm: Dùng lên men rau củ, ủ rượu, làm giấm sau khi kích hoạt lại với nước.

Phần 4: Ứng dụng Mevi vào đời sống

1. Cách ủ đạm cá

• 1kg đạm cá 
• 0,5 men ướt (khô thì dùng 200 g khô)
• 1 chai/lon bia (bia nào cũng được) 
• 0,5 kg đường (rỉ mật, đường nào cũng được) 

Cho tất cả hỗn hợp trộn đều với nhau đậy nắp đem ra phơi nắng. Sau 1 tuần, sau 1 tuần chắt lấy nước, pha tỉ lệ 1 đạm cá 50 nước pha tưới rau, cây trồng khi anh chị quen rồi thì từ điều chỉnh tỉ lệ đạm cá và nước theo nhu cầu cây trồng của anh chị. Anh chị có thể linh động thêm vỏ tôm, trứng rác thải nhà bếp và làm tương tự nhé 

2. Thực phẩm: Dùng để lên men rau củ, làm giấm, ủ rượu, muối dưa.

3. Ủ phân hữu cơ: Pha loãng 1:1000 với nước, tưới vào đống phân để thúc đẩy quá trình phân hủy.

4. Ủ rác hữu cơ: Phun lên rác hữu cơ để giảm mùi và đẩy nhanh quá trình phân hủy.