Kê huyết đằng - Vị thuốc hoạt huyết bổ huyết ôn hòa, dưỡng khí hoạt lạc

 

1. Kê Huyết Đằng là gì?

Kê Huyết Đằng (雞血藤) là vị thuốc quý trong Đông y, được sử dụng từ lâu đời để hoạt huyết, bổ huyết và thư cân hoạt lạc.
Tên gọi bắt nguồn từ đặc điểm đặc trưng: khi cắt ngang thân tươi, nhựa đỏ sẫm chảy ra như máu gà, vì vậy dân gian gọi là “Kê Huyết Đằng”.

• Tên khoa học: Spatholobus suberectus Dunn

• Họ: Đậu (Fabaceae)

• Bộ phận dùng: Thân cây (Caulis Spatholobi)

• Tính vị: Vị ngọt, tính ấm

• Quy kinh: Can, Tỳ

Đây là vị thuốc hiếm trong nhóm Hoạt huyết hóa ứ có khả năng vừa hành huyết vừa bổ huyết – đặc điểm rất đặc biệt trong Đông y.

2. Đặc điểm thực vật và nguồn gốc

Đặc điểm nhận biết cây Kê Huyết Đằng

Kê Huyết Đằng là cây thân leo hóa gỗ, dài 5–10m, thân màu nâu đỏ, có lông mịn khi non.
Lá kép lông chim, mọc so le, mỗi lá gồm 3 lá chét; hoa màu tím hoặc đỏ tía, mọc thành chùm; quả đậu dẹt chứa 1–3 hạt.

Nguồn gốc và chính phẩm

Trong họ Đậu có nhiều loài có nhựa đỏ, tuy nhiên chính phẩm Kê Huyết Đằng được ghi trong Dược điển Trung Quốc là thân cây Mật Hoa Đậu (Spatholobus suberectus Dunn).

Dấu hiệu phân biệt chính phẩm:

• Mặt cắt ngang toàn bộ màu đỏ sẫm hoặc tím đỏ, khi khô như tiết khô.

• Lõi tủy lệch sang một bên, thân dẹt chứ không tròn.

• Nếu lát cắt chỉ có vòng đỏ ở vỏ ngoài, lõi trắng vàng → hàng không chính phẩm.

3. Tác dụng và công năng của Kê Huyết Đằng

3.1. Hoạt huyết thông kinh – Bổ huyết điều huyết

Kê Huyết Đằng có tác dụng hoạt huyết, thông kinh, điều hòa huyết mạch.
Đồng thời, vị thuốc này bổ huyết nhẹ, giúp tăng sinh huyết dịch mà không gây ứ trệ.

💬 Tính chất quý: “Hành nhi bất thương, Bổ nhi bất trệ” – Lưu thông mà không hao, bổ mà không trệ.

Ứng dụng:

• Điều trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, huyết ứ sau sinh.

• Phù hợp cho phụ nữ huyết hư – huyết ứ đồng thời (ứng dụng trong chứng “Ứ hư tịnh kiến”).

• Hỗ trợ thiếu máu, sắc mặt nhợt nhạt, mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt.

So sánh:

Vị thuốc	Đặc điểm chính	Tác dụng nổi bật
Kê Huyết Đằng	Ôn hòa, hoạt huyết kiêm bổ huyết	Huyết hư kèm huyết ứ
Đương Quy	Bổ huyết mạnh, hơi dầu	Dưỡng huyết, điều kinh

3.2. Thư cân hoạt lạc – Giảm tê bì, mỏi cơ khớp

Là cây thân leo, Kê Huyết Đằng có tác dụng “thuốc dây” – giúp thư cân, giãn gân, thông lạc, rất tốt cho người bị tê mỏi, đau khớp, co cứng cơ.

Ứng dụng thực tế:

• Hỗ trợ tê bì chân tay, liệt nửa người sau tai biến (do huyết ứ).

• Dùng trong phong thấp tý, đau nhức xương khớp, co duỗi khó khăn.

Thường phối hợp với Ngưu Tất, Tục Đoạn, Hồng Hoa để tăng tác dụng hoạt huyết, mạnh gân cốt.

4. Các dạng bào chế của Kê Huyết Đằng

4.1. Dạng thô – Dược liệu khô thái lát

• Dùng sắc hoặc hãm nước uống.

• Liều thường: 9–30g/ngày.

• Có thể kết hợp với Đương Quy, Ích Mẫu, Xuyên Khung tùy theo bài thuốc.

4.2. Cao Kê Huyết Đằng

• Cao nguyên chất: Cô đặc từ dịch chiết thân cây, giữ nguyên tinh chất hoạt huyết.

• Cao phối hợp: Pha cùng các vị như Ngưu Tất, Tục Đoạn, Hắc Đậu, Hồng Hoa → tăng công năng bổ huyết, hoạt huyết và mạnh gân cốt.

4.3. Ứng dụng hiện đại

Các nghiên cứu y học hiện đại cho thấy Kê Huyết Đằng chứa nhiều flavonoid, tanin, saponin có khả năng:

• Chống oxy hóa, chống viêm,

• Cải thiện tuần hoàn máu, tăng sản xuất tế bào hồng cầu,

• Giảm mệt mỏi, cải thiện chức năng tim mạch và thần kinh.

 5. Lưu ý khi sử dụng Kê Huyết Đằng

• Không dùng cho người bị huyết nhiệt, đang chảy máu (băng huyết, xuất huyết).

• Phụ nữ mang thai nên hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

• Nên phối hợp hợp lý với các vị điều huyết khác để đạt hiệu quả tốt nhất.

6. Tổng kết

Kê Huyết Đằng là vị thuốc quý vừa hoạt huyết, vừa bổ huyết, thư cân hoạt lạc, phù hợp cho người bị huyết ứ, huyết hư, đau nhức xương khớp, rối loạn kinh nguyệt.
Với tính ôn hòa, không độc, đây là một trong những vị thuốc an toàn, bền vững được sử dụng lâu đời trong Đông y để dưỡng huyết, dưỡng khí, mạnh gân cốt.

Tóm gọn:

“Kê Huyết Đằng – Hành huyết mà không hao, Bổ huyết mà không trệ.”
Một vị thuốc quý dành cho phụ nữ và người trung niên cần phục hồi khí huyết.